Cùng sự phát triển nhanh của nền kinh tế thị trường, tình hình vi phạm pháp luật về thuế, đặc biệt là thuế nhập khẩu cũng gia tăng với diễn biến phức tạp cùng nhiều thủ đoạn hết sức tinh vi…

Thất thu thuế nhập khẩu là khoản tiền thuế nhập khẩu bị tổ chức, cá nhân có hàng hóa nhập khẩu chiếm đoạt, không nộp đúng, nộp đủ theo quy định của Luật Thuế xuất nhập khẩu. Trong đó có sự luồn lách và có thể có cả sự “tiếp tay” khi thực hiện không đúng quy định của Nhà nước về hải quan, nhập khẩu hàng hóa không đáp ứng điều kiện đối với hàng quản lý chuyên ngành. Các chuyên gia cho rằng, hiện nay, có nhiều hành vi trốn thuế nhập khẩu, ngày càng tinh vi, có thể điểm mặt chỉ tên như gian lận trong việc áp mã số thuế, khai báo giá tính thuế, trong định mức nhập khẩu hàng hóa và khai báo xuất xứ.

Nhập một đằng, khai một nẻo

Điển hình như đầu năm 2022, Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh đã khởi tố hình sự một doanh nghiệp gian lận trên 400 triệu đồng thuế nhập khẩu container hàng bách hóa Trung Quốc phần nhiều không khai báo và sai khai báo hải quan, ẩn lậu thuế trên 400 triệu đồng. 

Cụ thể, theo hồ sơ vụ việc, cuối tháng 3/2021, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu KR (địa chỉ 33 đường số 33A, phường Bình Trị Đông B, quận Bình Tân, TPHCM) mở tờ khai nhập khẩu qua cảng Cát Lái lô hàng bách hóa. Theo khai báo của doanh nghiệp, hàng hóa nhập khẩu gồm 48 dòng hàng, gồm: dụng cụ tập thể thao, đèn led, khăn lau, thắt lưng, máy kẹp tóc, túi xách, kệ đồ trang trí, bàn văn phòng…

Qua kiểm tra thực tế, Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Sài Gòn khu vực 1 phát hiện, trong container chỉ có 20 mục hàng đúng với khai báo hải quan, số còn lại là hàng không khai báo hải quan và sai khai báo hải quan. Trong đó, hàng hóa không khai báo hải quan, gồm 31 dòng hàng, với hàng nghìn sản phẩm hàng gia dụng, như: tông đơ hớt tóc, túi vải, nồi chiên không dầu, bàn mát xa, bồn sục nước mát xa, tủ đứng, kệ inox… trị giá trên 934 triệu đồng và 11 dòng hàng sai so với khai báo hải quan (khai nhiều hơn so với số lượng trên tờ khai hải quan).

Bước đầu xác định, công ty TNHH xuất nhập khẩu KR đã thực hiện hành vi: khai sai về lượng dẫn đến thiếu số thuế phải nộp mà cơ quan Hải quan phát hiện trong quá trình làm thủ tục hải quan; nhập khẩu hàng hóa thực tế không đúng với khai hải quan về lượng, tên hàng, chủng loại mà không có chứng từ để khai bổ sung theo quy định của pháp luật hải quan.

Đáng chú ý, Cục Điều tra chống buôn lậu, Tổng cục Hải quan cho biết, tình trạng một số doanh nghiệp nhập khẩu mặt hàng thép không hợp kim, dạng cuộn, cán phẳng khai báo sai tên hàng, chủng loại, mã số hàng hóa nhập khẩu để gian lận trốn thuế nhập khẩu và thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá đang rất báo động.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp xung quanh vấn đề này, Thạc sĩ, luật gia Trần Hồng Tình – Hội luật gia thành phố Hà Nội cho biết, hiện nay, mỗi sản phẩm nhập khẩu sẽ có mã số thuế khác nhau, tuy nhiên, với thực trạng tự tính thuế, tự khai thuế nhập khẩu hiện nay thì rất nhiều doanh nghiệp thực hiện hành vi khai sai mã số thuế của hàng nhập khẩu để được áp dụng các mức thuế suất thấp hơn thực tế, làm giảm số thuế nhập khẩu phải nộp.

“Xé nhỏ” sản phẩm, linh kiện

Cũng theo luật gia Trần Hồng Tình, nhiều đơn vị nhập khẩu cố tình tháo rời các linh kiện hoặc làm thay đổi kết cấu hoặc tính chất sản phẩm để khai báo sai mã số thuế của hàng nhập khẩu để hưởng mức thuế thấp hơn. Hành vi này xuất phát từ tính phức tạp của hàng hóa, về cơ cấu sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm mới được tạo ra trên thị trường. Nhiều doanh nghiệp cố tình lợi dụng tính sơ hở và chưa cập nhật giá của cơ quan hải quan để khai báo giá tính thuế thấp hơn rất nhiều so với giá giao dịch. Thực tế qua phát hiện các hành vi gian lận về giá tính thuế, nhiều trường hợp chỉ khai báo chưa đến 10% giá trị thực tế.

“Nhiều trường hợp còn thông đồng với đối tác nước ngoài trong việc lập hóa đơn, chứng từ với giá thấp để giảm mức thuế nhập khẩu phải đóng cho Nhà nước. Như vậy, hành vi điều chỉnh giá trị của hàng hóa để làm thay đổi mức thuế phải nộp là một hành vi rất phổ biến và tinh vi hiện nay, điều này làm thất thoát không nhỏ khoản thu ngân sách từ thuế nhập khẩu”, luật gia Trần Hồng Tình nói.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, luật sư Tạ Anh Tuấn – Trưởng Văn phòng Luật Bách Gia Luật và Liên Danh cho biết, gian lận trong định mức nhập khẩu hàng hóa thường được thực hiện bởi các doanh nghiệp gia công cho nước ngoài hoặc nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất sản phẩm xuất khẩu. Hàng hóa nhập khẩu để gia công rồi xuất khẩu sẽ được miễn thuế xuất, nhập khẩu.

Theo luật sư Tuấn, nhiều trường hợp các đơn vị gia công khai báo sai định mức tiêu hao, định mức hao hụt khi nhập khẩu nguyên liệu, cụ thể khai báo định mức cao hơn. Sau đó doanh nghiệp mang các sản phẩm sản xuất được từ nguồn nguyên liệu chênh lệch để tiêu thụ trong nước mà không phải đóng thuế nhập khẩu cho nguyên liệu nhập khẩu đó. Hành vi này cũng được thực hiện tương tự khi nhập khẩu nguyên liệu về sản xuất ra các sản phẩm xuất khẩu.

“Mỗi quốc gia sẽ có cam kết thương mại riêng đối với Việt Nam, do đó mức thuế suất thuế nhập khẩu cũng sẽ khác nhau khi hàng hóa có xuất xứ khác nhau. Doanh nghiệp nghiên cứu vấn đề này, thực hiện hành vi gian lận trong khai báo xuất xứ để được hưởng mức thuế suất tốt hơn”, luật sư Tuấn phân tích.

Cụ thể theo luật sư Tạ Anh Tuấn, các doanh nghiệp sẵn sàng làm giả giấy chứng nhận xuất xứ hoặc khai báo sai nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm. Thủ thuật thực hiện hành vi bằng cách quá cảnh vào một quốc gia có mức thuế xuất thấp để khai báo, làm giả, thay đổi xuất xứ lô hàng.

“Nhiều doanh nghiệp còn “cao tay” hơn khi lợi dụng chính sách ưu đãi, miễn thuế nhập khẩu. Đơn cử như theo quy định hiện tại, có nhiều trường hợp được miễn thuế nhập khẩu như tạm nhập tái xuất, nhập khẩu phục vụ cho hoạt động dầu khí, nhập khẩu để tạo tài sản cố định cho cơ sở đóng tàu, tạo tài sản cố định của dự án khuyến khích đầu tư… Các doanh nghiệp lợi dụng chính sách này để thực hiện hành vi khai báo miễn thuế nhưng thực tế sử dụng các sản phẩm nhập khẩu không đúng mục đích đã khai báo”, luật sư Tạ Anh Tuấn chia sẻ.

Theo các chuyên gia, ngoài các “chiêu trò” kể trên cũng phải thấy rằng, thuế nhập khẩu hiện nay theo cơ chế tự khai, tuy nhiên, một số trường hợp phát hiện thất thu cũng cho thấy sai sót của cán bộ hải quan trong khâu rà soát, kiểm tra hàng hóa cũng như tính toán lại số thuế phải nộp. Bênh cạnh đó, một mặt cũng do tính đa dạng hàng hóa dẫn đến vẫn còn tồn tại các sai sót, dẫn đến nguồn thu ngân sách bị ảnh hưởng. Mặt khác, do sự thay đổi thường xuyên về chính sách thuế của Nhà nước để phù hợp với điền kiện hội nhập cũng dẫn đến sự khó khăn trong công tác quản lý, tính cập nhật của cán bộ hải quan cũng bị hạn chế.

Sự phát triển quá nhanh của khoa học kỹ thuật để áp dụng sản xuất ra các sản phẩm mới cũng gây trở ngại trong công tác quản lý, nhiều mặt hàng vẫn còn nằm ngoài danh mục hàng hóa chịu thuế nhập khẩu khi đưa vào thị trường trong nước. Đồng thời, do sự ảnh hưởng của môi trường kinh tế quốc tế khá đa dạng và phức tạp, khi xảy ra độ chênh, trễ trong luật thuế của các quốc gia tạo cơ hội cho doanh nghiệp nhập khẩu thực hiện các hành vi “lách” thuế, không nộp đúng, nộp đủ số thuế theo quy định.

Theo Nguyễn Giang/diendandoanhnghiep.vn